MUROS DO NORDÉS: evento (necesario) de pintura mural.

Normalmente nos pobos a distancia entre os habitantes e as infraestruturas urbanas é menor, recorremos e manexamos as rúas como prolongacións das nosas casas. Aínda así fican presentes barreiras (legais) que impiden a intervención nos espazos que habitamos, creándose un diálogo frívolo entre urbanismo e cidadán que carece, en parte, de pouco sentido; cómo non poder xogar cos nosos muros?

En Muxía, a miña terra, démonos de conta da necesidade de (re)apropiarnos dos paraventos, un espazo na zona portuaria construído tras o desastre do Prestige que non foi outra cousa máis que unha intervención agresiva consecuencia da cascada de cartos que caeu no pobo (para camuflar a merda, evidentemente). Se os paraventos son un conxunto de muros de granito gris que protexen do vento do nordés, e quizais sexa este o seu único acerto funcional, esta arquitectura contemporánea prolóngase nunha gran área que linda co mar en forma de paseo de madeira, plataformas e ramplas. Dende a entrada da vila xa se pode ir “gozando” desta mole que semella ser unha inxente peza illada do resto: a zona é un collage de formas racionalistas con restos diluídos de casas mariñeiras do pasado.

Pero a pesar deste desfalco propio do modus operandi das políticas urbanísticas, os muros e bancos que compoñen os paraventos convertéronse para a xuventude no noso salón da rúa. Veráns e invernos, con etapas de auxe e outras nas que estaban menos concorridos, sentíamos o refuxio a carón destas pedras. Pouco a pouco fóronse pintando aleatoriamente e con plena liberdade (nunca esqueceremos o proibido sen hache) ata chegar a un punto de abandono considerable; a aparición do spray negro e azul avistábase cada pouco pero ultimamente estes muros desprendían unha sensación mortuoria.

A pesar do afastada que se viu a idea nun comezo, este verán decidimos embarcarnos nun proxecto para intervir por completo nos nosos muros (legalmente). Tras a boa aceptación do Concello de Muxía, como partícipe da organización, e a presenza e xestión da Asociación Xuvenil Comarea, naceu o evento de pintura mural Muros do Nordés. A rexeneración e (re)apropiación do espazo foron os piares da idea, que englobaba tamén a intención de dar cabida a voces do propio pobo, porque non só xestionamos o evento, senón que quixemos que os muxiáns o pintasen.

Tras un concurso no cal se cerrou a temática en torno ó mar (a contaminación das costas, o diálogo co entorno portuario e a identidade mariñeira de Muxía) foron seleccionados sete artistas (Gerardo Haz, Teresa e Lois Búa, Gonzalo Saborido, Luna Eva Yagüe, Andrés García e Teresa Candal), a gran parte do pobo, e a maiores contouse coa participación do colectivo de pintura urbana Mutante Creativo, de Ordes.  Pero ademais, dende a Asociación Xuvenil Comarea agarramos pincel e brocha para escribir directamente e ser artífices do cambio a través da tinta. E é aquí onde habita a marabilla deste proxecto: en facer realidade a antiga posibilidade de posesión. Unha idea que me traslada á David Harvey e as súas “cidades rebeldes”, que non son outras senón aquelas que se apropian do seu urbanismo, dando un paso esencial que

«sería o de concentrarse neses momentos de destrución creativa no que a economía de acumulación de riqueza se transfigura violentamente en economía de desposesión, reivindicando abertamente o dereito dos desposeídos a súa cidade, o seu dereito a cambiar o mundo, a cambiar a vida e a reinventar a cidade de acordo cos seus propios desexos»  [1].

El pase de diapositivas requiere JavaScript.

Se dende a súa construción os paraventos foron un espazo de promisión, este verán abandonamos a “desposesión” para apoderarnos finalmente deles. Durante máis de tres días concentrouse unha frenética vida e as pedras ían mudando a súa cor mentres nenos e nenas, pais, nais e persoas maiores contemplaban o espectáculo, fabricándose unha aura comunitaria realmente inesperada. A verdade é que saíu a relucir un sentimento grupal tecéndose fíos entre a actualidade e os tempos de antes, principalmente a través do rastreo que realizamos para conseguir nomes de barcos xa extintos, que posteriormente escribimos no muro.

A pesar de que esta labor foi o cume de sentimentalismo do conxunto, gustaríame destacar a satisfacción de deixar de forma física a mensaxe contra a contaminación. Sí, un tema sobradamente coñecido, pero sempre necesario de rescatar. Visibilizar a nosa preocupación polo tema era necesario, queriamos que como un berro estivese alí, véndose dende que entras no pobo do mesmo xeito que se avista o monte Corpiño. Ademais a idea materializouse cunha pluralidade interesante: dende os monstros dun futuro postapocalíptico de Lois Búa, o pulpo con cámara de gas de Luna Eva Yagüe ou o peixe cheo de tristura de Gerardo Haz. Gran pracer sentir que a nosa rabia deixaba o seu poso nos muros. E máis que berraremos.

Sen esquecer o resto de obras como o deseño serial de Teresa Búa nos bancos de nécoras laranxas e azuis, ou mesmo a paisaxe incrible dos artistas de Ordes revestida de seres mutantes, entre outros. Temáticas e formas que lograron realizar unha simbiose co delicado entorno mariño e derruír a fronteira que supoñía o deseño non-funcional, mudo e invasivo anterior. O que estivo nas nosas mans foi construír a nosa crítica en forma de pintura mural e intentar transfigurar o que había por algo que intentase, polo menos, falar co lugar.

Definitivamente foron uns días, e semanas previas, intensos; a curiosidade compilou á xente na zona e nós, traballando sen moitas pausas, non deixabamos de estar asombrados ante a situación. Cómo se nos podía facer tan estraño pintar os nosos muros? Por desgraza estamos pouco afeitos a loitar pola posesión do urbanismo, a hipnótica pasividade na que soemos vivir fai que normalicemos estas barreiras, pero cando vislumbras o sinxelo que é rachar con elas (neste caso) contemplas o verdadeiro deber que temos como habitantes de Muxía: deixar de ser uns “desposeídos” das nosas rúas.

Nada sería posible sen todas e todos os artistas e as súas ganas por formar parte disto e, sobre todo, sen a xente da Asociación Xuvenil Comarea que estivemos alí toda a fin de semana para conquistar (outra vez) os nosos paraventos. E volveremos a facelo.

[1] HARVEY, David. Ciudades rebeldes. Del derecho de la ciudad a la revolución urbana, Akal, Madrid, 2013, p. 49. Traducción da autora.

Lucía Alcaina Romaní

Lucía Alcaina Romaní (Muxía, A Coruña). Graduada en Historia da Arte (Universidade de Santiago de Compostela) e co Máster en Estudios Avanzados en Historia da Arte (Universitat de Barcelona).

Deja un comentario